Białka to złożone organiczne związki chemiczne, które składają się z aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi. Pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie, m.in. są budulcem tkanek, enzymów, hormonów, receptorów i przeciwciał. Są złożone z 20 aminokwasów, z których organizm niektóre może sam syntetyzować, a niektóre muszą być dostarczone w diecie. Te aminokwasy, które muszą być dostarczone w diecie, nazywamy aminokwasami egzogennymi, do nich należą m.in. leucyna, lizyna, metionina, fenyloalanina, tryptofan, treonina, izoleucyna, walina i histydyna. Pozostałe aminokwasy, które organizm może samodzielnie syntetyzować, nazywane są aminokwasami endogennymi.
Ważna jest odpowiednia ilość dostarczanego białka. Przyjmuje się, że spożycie białka powinno mieścić się w granicach 0,8–2 g/kg masy ciała/dobę. Wartość odżywcza białek zależy od zawartości i proporcji aminokwasów egzogennych. Do pełnowartościowych białek zaliczamy większość białek pochodzenia zwierzęcego, tj. jaja, mleko i jego przetwory, mięso (w tym mięso ryb i drobiu). Większość białek pochodzenia roślinnego (nasiona roślin strączkowych, zboża) jest niepełnowartościowa ze względu na mniejszą zawartość egzogennych aminokwasów. Z tego powodu, aby efektywnie wykorzystać spożywane białko, powinniśmy w jednym posiłku łączyć różne jego źródła (np. mleko z płatkami owsianymi). To, jak wykorzystane zostanie białko, zależy również od pozostałych składników diety i jej wartości energetycznej. Jeśli nie zostanie dostarczona odpowiednia ilość energii z innych składników odżywczych, białko zamiast na cele budulcowe zostanie zużyte na cele energetyczne (1 g białka to 4kcal).
Jest elementem budulcowym wszystkich komórek ciała, potrzebne jest do wzrostu młodych organizmów, do budowy i odbudowy rosnących i uszkodzonych tkanek. Oprócz tego, jest składnikiem enzymów niezbędnych do przebiegu szeregu procesów metabolicznych oraz hormonów regulujących pracę całego organizmu. Bierze udział w procesach obronnych organizmu wchodząc w skład komórek odpornościowych, tworzy przeciwciała. Zarówno nadmiar, jak i niedobór białka w diecie jest przyczyną zaburzonej gospodarki wodnej organizmu, czego objawem są obrzęki. Cząsteczki transportowe zbudowane z białek odpowiadają za transport składników odżywczych oraz tlenu (hemoglobina) do komórek ciała.
Pomimo tego, że białko jest tak ważne dla naszego organizmu, to należy pamiętać że jego nadmiar w diecie może wiązać się z pewnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Dlatego m.in. powinniśmy być ostrożni jeśli chodzi o stosowanie, zwłaszcza przez dłuższy czas, modnych w ostatnim czasie diet wysokobiałkowych, gdzie proporcje białek, tłuszczy i węglowodanów mogą wynosić nawet 5:3:2. Zbyt wysokie spożycia białka może powodować odkładanie jego nadmiaru w postaci tkanki tłuszczowej. Może również nieść ze sobą znacznie poważniejsze konsekwencje w postaci uszkodzenia nerek i wątroby na skutek ich przeciążenia produktami metabolizmu białka. Wysoka podaż białka może prowadzić również do odwodnienia z powodu konieczności wydalania większej ilości moczu, aby pozbyć się produktów przemiany białek. Nadmierne spożywanie białka zwierzęcego powoduje wzmożone wydalanie wapnia z moczem, czego konsekwencją jest zwiększone ryzyko osteoporozy, jak również kamicy nerkowej czy uszkodzenia naczyń krwionośnych. Pojawia się również ryzyko dny moczanowej.
2019-2027 Twórczy Umysł™ | Polityka Prywatności i Plików Cookies | Regulamin | email: izabella@tworczyumysl.pl